Luaigh mé “an tsuim” a bhíodh ag na Sean-Ghaeil i gcloiginn arú inné. Is suimiúil an rud é go raibh sainfhocal acu freisin le haghaidh an ruda a bhí fágtha: méidhe. Tá an focal sin sa teanga fós, ar éigin. Is é sin le rá, tá áit aige in FGB mar fhocal Lit. a chiallaíonn neck; stump of neck, neck of headless body. Bhí an oiread sin suime ag ár sinsir sna cúrsaí seo go raibh focal eile acu ar an rud céanna, cé nár mhair an dara focal go dtí an lá inniu: airsce. Tá an dá fhocal seo le fáil le chéile sa sliocht seo as Togail Bruidne Dá Derga. Bhí Conaire díreach tar éis a cheann a chailliúint agus tá Mac Céacht, an lia, ag friotháil air:
“Doirt Mac Céacht an cuach uisce in airsce agus i méidhe Chonaire.”
in cúach n-usci in n-airsci 7 in méde Conaire
Mar is minic a tharlaíonn sna seanscéalta, bhí cumas cainte i gceann teasctha Chonaire fós:
As·bert a chend Conaire íarum íar tabairt ind usci isin méde:
Maith fer Mac Cécht,fó fer Mac Cécht,do·beir digh do rígh7 do·ní écht.
gluais
as·bert = dúirt
do·beir = tugann
do·ní = déanann
frecraid in méidech
Bhí siad chomh sásta leis an bhfocal méidhe go ndearna siad focal eile as, mar atá méidheach, focal atá in FGB freisin: decapitated person.
Tá na focail thuas, a chiallaíonn “freagraíonn an méidheach”, as duan fiannaíochta, an duan céanna as a dtáinig an pictiúr ag barr na blagmhíre seo. Seo agaibh dá rann as:
Ergit noí colla assin chúil,
assin leith ba nessu dúin,
is nói cind issin leith aile,
forsin cholbo iarnaide.
Éiríonn naoi gcolainn as an gcúinne,
as an taobh ba gaire dúinn,
is naoi cinn sa taobh eile,
ar an gcolbha iarainn.
Tocbait noí ngrecha garba
nir chuibde ciar chomlabra;
frecraid in challech fó sech
7 frecraid in méidech.
Tógann siad naoi scréach garbh
nach raibh binn cé gur chan siad in éineacht;
freagraíonn an chailleach faoi seach
agus freagraíonn an méidheach.
Chonac corr colainn gan chloigeann Oíche Shamhna, agus mé ag bailiú creiche le m'iníon.
ReplyDeleteAch tá amhras orm go raibh tionchar ag scéalaíocht á sinsir ar sin!