focal deas gonta eile...

... nach bhfuil againn níos mó:

dú

Is de dia·tá Cluain Carpat forsin dú sin

Is dá bhrí sin atá Cluain Carbad ar an áit sin

(LL 69b)

Is ionann “dú” agus “áit” nó “ionad”, mar atá soiléir ón abairt thuas sa Táin a mhíníonn an logainm Cluain Carbad. Tá “dú” le fáil sna Gluaiseanna Würzburg (ca. 750 AD), cuid de na téacsanna Sean-Ghaeilge is luaithe dá bhfuil againn. Bhí “dú” beo fós 650 bliain níos déanaí sa Leabhar Breac:

co dú i mbatar sruthi

chuig áit ina raibh sruithe

(LB, lch. 2)

Is focal simplí gonta é “dú”, ach ní mar sin a thosaigh sé, thiar i ré na hInd-Eorpaise. Tháinig “dú” ó *dʰeĝʰōm.

“Talamh” an chiall atá le *dʰeĝʰōm. D'athraigh an chiall seo de réir a chéile ó "talamh” go “píosa talún” go “áit ar an talamh” go “áit” le linn réamhstair na Gaeilge. Ní gá a rá gur athraigh cruth an fhocail go mór freisin. Tá col ceathracha ag “dú” i dteangacha Ind-Eorpacha eile, mar áta “χθών” i nGréigis (cf. “chthonic” i mBéarla).

Níos fearr fós, tá col ceathar ag “dú” i dteanga an lae inniu, focal atá beo beathach agus nach bhfuil i mbaol a bháis ar chor ar bith, focal a tháinig ó *dʰĝʰomios, focal Ind-Eorpaise a chiallaíonn “talmhaí”: duine.