Go gcumhdaí Dia mé!

“Go gcaomhnaí Dia mé!” Bhí na SeanGhaeil in ann é seo a rá in aon fhocal amháin. Mar seo a rinne siad é.

1. Tosaigh leis an aidiacht cáem = dear, precious, beloved, caomh.

2. Déan briathar de: cáemaid = treats kindly, cherishes, caomhnaíonn. 

(Tugtar briathar dí-ainmneach (denominative verb) ar an gceann a dhéantar ó ainmfhocal nó aidiacht.)

3. Cuir an briathar sa mhodh foshuiteach: cáema X = may X treat kindly, go caomhnaí X.

4. Cé atá le caomhnú? Mise! Cuir an forainm ann: no-m·cháema X = go caomhnaí X mé. 

(Tá no- ann leis an mhír -m- (= mé) a choinneáil ina seasamh, sin an méid. Níl aon bhrí eile leis.)

5. Cé hé X? Dia sa chás seo, ach baintear úsáid as focal eile : coimmdiu, a chiallaíonn “tiarna”.

(Bhí an focal seo ann fós sa Nua-Ghaeilge Chlasaiceach: An Coimdhe.) Is ag an bpointe seo a dhéantar an cleas ar a dtugtar “tmesis” nó “gearradh”. Déantar dhá leath den bhriathar nom·cháema agus cuirtear an t-ainmfhocal coimmdiu (an tiarna) sa bhearna eatarthu: 

no-m-choimmdiu-cáema. 

(Nod leat: séimhíonn an mhír -m- (= mé) cibé consan a thagann ar a lorg.)

Seo é an focal iomlán mar atá sé le feiceáil mar nóta imill sa lámhscríbhinn St. Gall Priscian, ag bun leathanach 204:

Nod leat: scríobhadh -coíma anseo seachas -cáema. Níl in oí ach leagan malartach de áe. 

Nomchoimmdiucoíma!

Go gcaomhnaí Dia mé!