Cé hiad na Ceiltigh?

Cé hiad na Ceiltigh? Tá míniú ann a thosaigh le Julius Caesar, a d'fhobair Kuno Meyer, agus ar chuir Kim McCone an dlaoi mhullaigh air. Sliocht Dhia na Marbh is ea na Ceiltigh. 

Is faoin fhocal Κελτοί / Celtae / Celts atá mé ag caint, ar ndóigh, agus is míniú sanasaíochta atá i gceist agam.

Tosaímis le Caesar. Dúirt sé ina chuntas ar Chogadh na nGall, De Bello Gallico: 

Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant.
Maíonn na Gallaigh uile gur shíolraigh siad ó Dis Pater.

B'ionann Dis Pater agus Pluto, dia an domhain thíos i gcreideamh na Rómhánach agus na nGréagach. Ba ghnách le Caesar ainmneacha Rómhánacha a chur ar dhéithe na nGallach. Ach cén t-ainm a bhí ar an dia seo ina theanga féin? Is dóigh le McCone go bhfuil an freagra aige: *Kḷtos.

Ciallaíonn Kḷtos “an té ceilte”. Tháinig sé, más fíor, ón bhfréamh Ind-Eorpach *kel- (clúdaigh, ceil). Tháinig na focail cell, helmet, hall, hell ón bhfréamh chéanna, chomh maith leis an mbriathar Gaeilge “ceil”. Má thosaíonn muid leis an ainm Kḷtos, is féidir ainm eile, Keltos, a dhíorthú uaidh go rialta agus gan dua trí athrú Ind-Eorpach darb ainm vṛddhi. An chiall a bheadh le Keltos ná “duine atá bainteach leis an té ceilte, nó duine dá shliocht”.

Cé hiad na Ceiltigh? Is iad, ó thaobh na teangeolaíochta de, The Offspring of the Hidden One. Is dócha, mar a tharlaíonn go minic sna cúrsaí seo, nach Kḷtos fíorainm an dé shinsearaigh seo, ach buafhocal nó epithet a tugadh dó toisc go raibh a ainm féin ró-naofa nó ró-chumhachtach.

Maidir le buafhocail, bhí ceann eile ag Kḷtos i measc na nGael, dar le Kuno Meyer, mar atá Donn, “an té dorcha”, atá nó a bhí ina chónaí ar oileán beag amach ó chósta Chiarraí darb ainm Teach Duinn, cé gur Bull Rock nó An Tarbh a thugtar air níos minice inniu. Dia na marbh ab ea Donn. Deir Donn i ndán ó 9ú haois:

Cucum dom thig tíssaid uili íar bar n-écaib!

Chugam, do mo theach, ba cheart daoibh uilig a theacht tar éis bhur mbáis!

Teach Duinn

Má tá tuilleadh spéis agat san scéal seo, molaim an t-alt seo le John Carey, Donn, Amairgen, Íth and the Prehistory of Irish Pseudohistory.