gorm ubh na spideoige

Sna Stáit agus i gCeanada tá dath ann darb ainm robin's egg blue. D'fhoghlaim mé an t-ainm seo nuair a bhí mé i mo ghasúr agus is dóigh liom go bhfuil sé ag beagnach chuile dhuine abhus anseo. Is dath oifigiúil é de chuid Crayola é ó 1993 i leith.

Bhí robin's egg blue san fhaisean ar a lán rudaí tráth den saol. Seo é an locus classicus de, na huibheacha iad féin:

Ach tá fadhb thras-Atlantach leis an ainm seo! Ní bhfaighfeá uibheacha den dath seo i nead spideoige in Éirinn ná in áit ar bith eile san Eoraip. Cén fáth? Ní hansa. Ní hionann an t-éan ar a dtugtar spideog (nó rouge-gorge, pettirosso, Rotkehlchen, roodborst, etc.) air san Eoraip agus an robin redbreast i Meiriceá!

Seo é Turdus migratorius, an t-éan mór Meiriceánach. Smólach atá ann dáiríre:

Agus seo é an spideog Eorpach, Erithacus rubecula, éan nach bhfuil chomh mór céanna:

Maidir lena chuid uibheacha, níl dath robin's egg orthu ar chor ar bith. Tá siad donn.

grágaíl agus feadaíl

Chonaic mé préachán ag clipeadh iolair mhaoil an lá cheana agus mé ag siúl abhaile. Bhíodar beirt ar eitilt agus bhí an préachán ag tabhairt sciuirdeanna anuas ar an iolar, ag grágaíl an t-am ar fad. Thug mé faoi dearadh arís chomh neamhbhinn is atá agallach na bpréachán i gcomórtas le feadaíl na n-iolar. (Nod libh: agallach a dúirt mé, ní agallamh!)

Chuir an grágaíl is an feadaíl an scéal seo i gcuimhne dom, scéal a d'inis mé bliain ó shin mar fhreagairt nó comment ar bhlagmhír a scríobh Seán O'Connor. Chuala mé an scéal i Lushootseed agus i mBéarla  sa mhusaem iontach  seo, an Hibulb Cultural Center. 

Leagan de scéal idirnáisiúnta atá ann, faoin dreoilín agus faoin iolar. In Éirinn, tar éis don iolar dul in airde chomh fada agus a b'fhéidir leis, d'éirigh an dreoilín óna eireaball, mar a raibh sé i bhfolach, agus chuaigh sé suas cúpla orlach eile. Bhuaigh an dreoilín ríocht na n-éan leis an gcleas sin. 

Sa scéal a chuala mé abhus anseo, bhí amhráin na n-éan uilig i bhfostú sa spéir. (Tá scéal eile acu faoi mar a tharla an tubaiste sin!) Bhí ar na h-éin a gcuid amhráin a fháil ar ais. Ach ní raibh éan ar bith in ann eitilt a fhad leo. Rinne an dreoilín Meiriceánach an cleas céanna, ach i comhpháirt leis an iolar. Shroich an t-éan beag na hamhráin agus bhí sé in ann iad a thabhairt ar ais leis. 

Roinn sé na hamhráin i measc na n-éan uilig. Thug sé na hámhráin is fearr do na héin bheaga eile, agus na hamhráin nach raibh binn do na héin mhóra: an préachán, an corr, an fiach, an faoileán, agus mar sin de. Ach thug sé amhrán binn don iolar, an t-éan a bhí páirteach leis san eachtra. Agus choinnigh sé amhrán an-deas dó féin, ar ndóigh!

radharc amháin eile

Grianghraf amháin le cruthú go raibh sé ag cur fearthainne in Death Valley nuair a bhí mé ann:

sruthán úr trí charrchlós an óstáin

Death Valley, trí radharc

Chuaigh muid ann ag tús na míosa le beagán vitimín D a fháil. Agus le teitheadh ó bháisteach Sheattle. Bhí muid ann le seachtain. Tháinig stoirm isteach lá amháin agus lig sí leathorlach báistí titim! Ní tharlaíonn a leithéid sna bólaí seo ach go hannamh. Ba mhór an spórt é éirí fliuch, fuar agus draoibeach in áit a bhíonn thar a bheith tirim de ghnáth.

Na Dumhacha

Zabriskie Point

(No, ní fhaca mé an scannán riamh.)

Sneachta ar na Sléibhte Panamint

an mhaidin tar éis lá na báistí

póit

Póit. Sin focal a fheicim ar Twitter ó am go ham. Bhí focal eile ag na Sean-Ghaeil ar an iomarca óil agus ar a iarmhairt: laithirt. Tá taifead againn den fhocal seo i riocht nótaí imill i lámhscríbhinn a scríobhadh thart faoin mbliain AD 845 ar a dtugtar The St. Gall Priscian. Tá ceann acu in ogham, rud atá thar a bheith neamhchoitianta.

LATHEIRT

lathaeirt

Tá mé réasúnta cinnte gur ag tagairt don phóit a bhí air féin an mhaidin úd a bhí an scríobhaí nuair a bhreac sé síos na focail seo. Ba nós leis na peannairí mionrudaí ina mbeatha féin a lua i nótaí mar seo. Is féidir breathnú ar na giotaí scríofa seo mar tvuíteanna (nó giolcanna nó tweets) a tháinig anuas chugainn ó na daoine a tháinig romhainn na cianta cairbreacha ó shin.

Tá iontráil don fhocal seo in Sanas Cormaic (ca. 900) freisin:

820. Lait[h]irt .i. lait[h] ort .i. lait[h] ronort [.i.] ōl cormæ

= Laithirt .i. leann ort .i. tá leann tar éis thú a mharú [.i.] ól beorach