21 Nollaig 2021

simple rhymes

 

I lár an gheimhridh 

inniu an grianstad. 

As an lá seo amach

beidh an lá ag dul i bhfad.




An braon anuas, 

ní fios a threo ná a luas, 

gan trácht ar a chruas.  

(An aimsir i dtréimhse seo na héiginnteachta.)




10 Nollaig 2021

Madam … bidam

Seo “slisneach” a scríobhadh go luath sa séú haois déag sa LS 1347 atá anois ag Coláiste na Tríonóide agus atá ar fáil ar líne ó ISOS. Máel Íosa, a bhí ina scríobhaí, a chuir an LS le chéile.  

Tá creatlach an tslisnigh sách simplí. Ó thús deireadh níl ann ach abairtí i bpéirí atá ceangailte le chéile sa phatrún seo: Mad(h)am X, bid(h)am Y. Mad(h)am Y, bid(h)am Z, Mad(h)am Z … agus mar sin de.

Ní scríobhtar “madam” leis an -d- ach uair amháin, in  “madam rimar”. Sna habairtí eile feiceann muid “ma am”. Is féidir nach raibh sa ‘d = dh’ lárnach sin ach hiatus i nGaeilge an scríobhaí a bhreac síos an slisneach. 

Foirmeacha den chéad phearsa uatha den chopail atá sa dá bhriathar sin a leanann a chéile tríd síos:

mad(h)am = if I were 

bid(h)am = I will be

Tá cuid de na focail eile, ainmfhocail agus aidiachtaí, réasúnta cinnte, ach níl le déanamh ach buille faoi thuairim a thabhairt faoi cuid eile díobh ag an bpointe seo. An liosta: 

ruire = overlord 

ruanaid = ruanaidh = strong man 

sempar ~ seampar =  “semper” na Laidine = lasting, eternal

condiulg ~ condelcc = coindealg = covenant; counsel 

rímar = rí mór = great king ?

soichlech = soichleach = liberal, generous, hospitable (DIL) 

dreablaing ~ dreblaigg = (1) drabhlainn - trifler, idler; absurdity, sheer nonsense. (2) snarling, grumbling; grinning  (Dwelly) ??

dobur = dobhar = dark, obscure 

sindal = sindal < sinnal < sinneall < so-inneall ??

luamain = luain =  movement, vigorous exertion, hard work (FGB) 

ealcmur ~ elcmur = elcmar = envious, spiteful (DIL) 

idhland ~ idhlantt = (1) fidlann - a piece of wood used in divination and hence the divination itself (some kind of rhabdomancy or xylomancy (DIL); (2) iodhlann - bound, burst, spurt, blast (FGB)

ind righ = an rí = the king


Seo é an slisneach dá réir sin: 

Madam ruire, bidam ruanaid. - If I be an overlord, I will be a strong man. 

Madam ruanaid, bidam sempar. - If I be a strong man, I will be eternal. 

Madam seampar, bidam condiulg. - If I be eternal, I will be counsel / covenant.

Madam condelcc, bidam rímar. - If I be counsel, I will be a great king.

Madam rimar, bidam soichleach. - If I be a great king, I will be generous. 

Madam soichleach, bidam dreablaing. - If I be generous, I will be snarling. (??) 

Madam dreblaigg, bidam dobur. - If I be snarling, I will be dark / dire. (??)

Madam dobur, bidam sindal. - If I be dark, I will be ___.  

Madam sindal, bidam luamuin. - If I be ___, I will be exertion. 

Madam luamain, bidam ealcmur. - If I be exertion, I will be jealous (??). 

Madam elcmur, bidam idhland. - If I be elcmar, I will be a burst / blast. 

Madam idhlantt, bidam ind righ. - If I be a blast, I will be the king. 

Iter roilicca. tic. - Between graves / cemeteries. comes. (??)