lch. 39 in LS A 2 sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath
Ní car Brigit buadach bith.
Síasair suide eoin i n-ailt.
Contuil cotlud cimmeda
ind nóeb ar écnairc a mmaicc.
Seo é an chéad rann de “Iomann Bhrócáin”, curtha in eagar le Stokes agus Strachan in Thesaurus Palaeohibernicus. Agus seo leagan de i nGaeilge an lae inniu a chloíonn chomh dlúth agus is féidir leis an mbunleagan:
Níor ghráigh Bríd Bhuach an bith.
Shuigh sí suí an éin ar aill.
Chodail sí codladh an chime,
an naomh, ar son a mic.
Is ionann “a mac” anseo agus Íosa. Mhaígh na Sean-Ghaeil gur buime Íosa a bhí i mBríd.
Is fíormhaith liom na meafair seo, den éan atá suite go faicilleach ar imeall na carraige, agus den chime nach bhfuil cinnte dá bhfuil ag fanacht leis ó lá go lá.
Tá rud eile sa rann seo don té a bhfuil suim aici i stair na teanga: an rud a dtugann na scoláire an figura etymologica air. Séard atá ann ná úsáid an ainm bhriathartha (suí, codladh) leis an mbriathar féin (suigh, codail). Ní dhéantar é seo go minic inniu, ach bhí an múnla gramadaí seo sách coitianta sa tSean-Ghaeilge.
@ '...an figura etymologica air. Séard atá ann ná úsáid an ainm bhriathartha (suí, codladh) leis an mbriathar féin (suigh, codail).'
ReplyDeleteGo deas. Is maith liom é sin, a Dennis...:-)
Ana dheas. Dála an scéil, tá "car" fós sa folcóir, agus úsáideann leithéidí Pádraig Ó Cíobháin é.
ReplyDeleteWalk the walk and talk the talk and sleep the sleep of the just - cineáil figura etymologica i mBéarla?
ReplyDelete@ Caoimhín - Go díreach glan!
ReplyDelete@ Aonghus - Tá “car” agus “gráigh” ann fós, ceart go leor, ach Is suimiúil an rud é gur thréig lucht na Gaeilge iad - den chuid is mó - i bhfad ó sin. “Ní cás linn gnás na dteangacha Eorpacha eile. Tá ár slí féin le leanúint againn!”
Tá an fréamh "car" fós san fhocal cara/caraid, nach bhfuil?
ReplyDeleteAn bhfuil cruinneas sa tiontú seo?
Níorbh cara Bríd Bhuach don saol.
Agus sa ceathrú line:
An bhfuil "ind nóeb" sa ghinideach, nó ceangailte le "cimmeda", a fágfadh sa ghinideach é?
An ionann "écnairc" agus éagnairc/(bás?)?
Fearn
Níorbh cara Bríd Bhuach don saol.
ReplyDeleteBriathar is ea "ni·cara", áfach:
caraid = gránn sé/sí
ní·cara = ní ghránn sé/sí
carais = ghráigh sé/sí
ní·car = níor ghráigh sé/sí
An bhfuil "ind nóeb" sa ghinideach
Níl. Tá an t-alt agus an an t-ainmfhocal san ainmneach uatha baininscneach.
An ionann "écnairc" agus éagnairc/(bás?)?
"Éagnairc" nó "easpa" an chiall atá le "écnairc" leis féin, ach is ionann "ar écnairc + gin." agus "ar son + gin."
Cuireann an tSean-Ghaeilge go leor gaistí roimh an té nach bhfuil ach Nua-Ghaeilge aige!
ReplyDeleteCuireann, muis.
ReplyDeleteGo raibh maith agat!
Fearn
Go hálainn ar fad, a Dennis. Is aoibhinn liom aoibhneas an figura etymologica.
ReplyDeleteIs ionann 'caru' agus an briathar 'gráigh' sa Bhreatnais - tá nasc ann lenár sean-'car' féin gan dabht.